In zogenoemde ‘kritieke’ werkomgevingen zoals de bouwindustrie, de gasindustrie en overige werkomgevingen waar geautomatiseerde productieprocessen afhankelijk zijn van menselijke inbreng, is het risico op een serieuze verwonding maar liefst 5 maal groter dan in andere werkomgevingen. Jaarlijks gebeuren er ongeveer 200.000 werkgerelateerde ongevallen, 2300 mensen raken hierbij zwaargewond en het aantal mensen dat overlijdt, ligt tussen de 50 – 110 per jaar. Veiligheid speelt een belangrijke rol binnen kritieke omgevingen. Veiligheid op de werkvloer is complex en het motiveren van werknemers zich veilig(er) te gedragen is nog complexer. Om het laatstgenoemde te realiseren is een beter begrip nodig van psychosociale factoren die onderliggend zijn aan het hoe veilig (niet veilig) werknemers zich gedragen op de werkvloer. Een recente wetenschappelijke studie deed onderzoek naar een psychosociale factor die ten grondslag ligt aan veiligheid op de werkvloer. In dit blog wordt deze studie besproken.
De psychologie achter veiligheid
Over het algemeen wordt aangenomen dat ongelukken en onveilige situaties op de werkvloer het resultaat zijn van een gebrek aan kennis, training, supervisie of het resultaat zijn van een misrekening, roekeloosheid, gemakzucht of slordigheid in het uitvoeren van werktaken. Natuurlijk is dit in vele situaties het geval, maar de invloed van psychosociale factoren mag niet over het hoofd worden gezien. Net als met vele gedragingen zoals roken, drinken en sporten spelen psychosociale factoren ook een belangrijke rol in veiligheidsgedrag. Psychosociale factoren zijn emoties, opinies gedachten en percepties ten aanzien van bepaald gedrag. Zo is het mogelijk dat een bepaalde groep in de samenleving van mening is dat drinken stoer en avontuurlijk gedrag is. Deze mening, of opinie, levert zeer waarschijnlijk een aanzienlijke bijdrage aan het drinkgedrag van deze groep. Uiteraard is het minder aannemelijk dat werknemers het stoer en avontuurlijk vinden om zich wel (niet) te conformeren aan heersende veiligheidsnormen op de werkvloer. Wel is het aannemelijk dat andere psychosociale factoren veiligheidsverdrag bepalen. Door middel van een recente wetenschappelijke studie (Krauesslar, Avery, & Passmore, 2018) werd onderzoek gedaan naar de psychologie achter veiligheidsgedrag.
Van onpersoonlijk naar persoonlijk
De gedragswetenschappelijke theorie die de basis vormde voor deze studie was de impersonal impact hypotheses, ofwel de onpersoonlijke impact hypothese. Deze theorie oppert als verklaring waarom mensen zich onverantwoordelijk of niet veilig gedragen dat mensen zich er niet bewust van zijn dat hen iets ergs kan overkomen. Dit gebrek aan bewustzijn is een beschermingsmechanisme van het menselijk brein. Stelt u zich eens voor dat uw brein op ieder moment van de dag afwegingen maakt of iets wel of niet veilig is, in dat geval is het niet mogelijk om vrij en zorgeloos te leven. Ondanks dat dit mechanisme ons beschermt, vormt het tegelijkertijd een bedreiging voor ons welzijn. Een bedreiging, omdat het ons doet geloven dat andere mensen zich in gevaarlijke situaties zullen bevinden. Met andere woorden: dit beschermingsmechanisme laat ons denken: het zal mijzelf niet overkomen, maar iemand anders. Om deze theorie te testen in de context van veiligheid op de werkvloer, onderwierpen de wetenschappers twee groepen werknemers, actief in bouwindustrie, aan twee verschillende fictieve situaties. De eerste groep werknemers werd een situatie geschetst waarin zij bewust werden gemaakt van de risico’s en gevaren van hun vak en werd hen verzocht zich te conformeren aan bestaande veiligheidsnormen. De tweede groep werknemers werd eenzelfde situatie geschetst, maar ook werd hen een situatie gepresenteerd waarin zij persoonlijke informatie over collega’s gepresenteerd kregen. Deze informatie gaan over: hobby’s, gezinsleven en vrijetijdsbesteding van collega’s. Na afloop van deze situaties werd werknemers verzocht een vragenlijst in te vullen waarin hen werd vraagt naar hun houding ten aanzien van veilig werken en het conformeren aan veiligheidsnormen en hun intentie om op korte termijn veilig(er) te werken en zich te conformeren aan veiligheidsnormen. De resultaten lieten zien dat werknemers die persoonlijke informatie gepresenteerd kregen over collega’s een positievere houding en intentie hadden.
Emotie maakt persoonlijk
Een verklaring voor deze resultaten, zoals uitgesproken door een deelnemende werknemer aan het onderzoek, is dat “een soortgelijk persoon, die zich in een soortgelijke privé – en werksituatie bevindt iets ergs kan overkomen, dan kan het mijzelf ook overkomen”. Met andere woorden, het presenteren van deze persoonlijke situaties leidde ertoe dat werknemers zichzelf verplaatsten in de persoonlijke situaties van collega’s, wat voor meer bewustzijn zorgde over de consequenties van onveilig werken. Als gevolg van deze bewustwording, ontstond er een positievere houding en intentie om veilig(er) te werken en zich te conformeren aan heersende veiligheidsnormen.
Tips voor de praktijk
Interessante bevindingen, maar wat betekenen ze nu precies voor de praktijk? De resultaten suggereren zeker niet dat bestaande veiligheidstrainingen en beleid over veiligheid de prullenmand in kunnen. Wel suggereren de resultaten dat een bestaande training en bestaand beleid uitgebreid kan worden met een component waarmee ingezoomd wordt op de persoonlijke situatie van werknemers. Denk bijvoorbeeld aan een component waarin werknemers zich aan elkaar voorstellen door het delen van persoonlijke informatie over gezinsleven en vrijetijdsbesteding. Waarschijnlijk ziet u dan resultaat overeenkomstig met de bevindingen van de studie.
Download de posterset ‘Draag je PBM’s’
Maak medewerkers veiligheidsbewust. Wat zijn de veiligheidsgevaren op de werkvloer en hoe beperken persoonlijke beschermingsmiddelen de risico’s. Om het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen op de werkvloer te stimuleren bieden we u een gratis handig hulpmiddeltje. Download de posters en hang deze op in uw organisatie.
Dr. Elroy Boers is als postdoctoraal onderzoeker verbonden aan de Universiteit van Montreal. Zijn onderzoek richt zich op het mentaal welzijn van mensen in de hedendaagse maatschappij. Daarnaast is hij de medegrondlegger van wetenschappelijk adviesbureau Science for Strategy.
Geef een reactie
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.