Een aanzienlijk deel van de Nederlandse beroepsbevolking begeeft zich dagelijks in een werkomgeving waar gevaar en ongelukken op de loer liggen. Veiligheid en veilig werken is binnen zulke werkomgevingen prioriteit. Ondanks dat veilig werken en veiligheid als prioriteit gesteld worden, gebeuren er nog steeds te veel ongelukken. Volgens een recente wetenschappelijke studie is er voldoende kennis over de risico’s van niet veilig werken. Daarom kunnen we ons afvragen waarom we in sommige gevallen deze kennis laten voor wat het is. Volgens een andere wetenschappelijke studie komt dit doordat ontwikkelaars van veiligheidsinterventies, beleidsbepalers over veiligheid en HSE’ers niet voldoende inzicht hebben in de psychologie achter het veilig werken.
In dit blog wordt een wetenschappelijke studie besproken waarin werd onderzocht hoe psychologie kan bijdragen aan een veiligere werkomgeving. Waar gewerkt wordt, worden fouten gemaakt.
Traditioneel bestaan interventies en beleid omtrent veilig werken uit gedetailleerde procedures waarin beschreven wordt hoe werknemers te werk moeten gaan om ongelukken te voorkomen. Bijvoorbeeld, een uitgebreide handleiding hoe machines te bedienen of procedures om risicovol werk dat niet af is aan andere collega’s over te dragen. Deze procedures en handleidingen hebben gemeen dat ze ervan uit gaan dat mensen fouten maken en hierdoor in gevaarlijke situaties kunnen belanden. Wat deze procedures en handleidingen over het hoofd zien is dat veilig werken gedrag is dat wordt bepaald door psychologische factoren. Inzicht in deze psychologische factoren kan leiden tot een veiligere werkomgeving. Op basis van een gedragswetenschappelijke theorie onderzocht een recente wetenschappelijk studie (Fogarty & Shaw, 2018) psychologische factoren die onderliggende zijn aan veilig werken.
Staat veilig werken in de planning?
Wetenschappers Fogarty en Shaw stellen dat de theorie van gepland gedrag, een klassieke en veel toegepaste theorie in de gedragswetenschappen, relevant is voor het onderzoeken van de link tussen werkomgeving en onveilige gedragingen op de werkvloer. Volgens de onderzoekers is het niet conformeren aan veiligheidsprocedures, dus het vertonen van risicovol gedrag, een van belangrijkste voorspellers van het maken van fouten en onveilig werken en als gevolg hiervan ongelukken op de werkvloer. De theorie van gepland gedrag veronderstelt dat het niet conformeren aan veiligheidsprocedures verklaard kan worden door vier psychologische factoren:
• Attitude
• Sociale norm
• Waargenomen gedragscontrole
• Intentie
Attitude gaat over de houding van een individu ten aanzien van gedrag. Bijvoorbeeld, een individu kan denken dat het strikt volgen van procedures zijn/haar veiligheid waarborgt. Aan de andere kant kan er ook gedacht worden dat het volgen van procedures leidt tot complexere handelingen waardoor het langer duurt om het werk te voltooien. Sociale norm bestaat uit de percepties van een individu over hoe anderen zich gedragen in een soortgelijke situatie. Bijvoorbeeld, een individu kan waarnemen dat de meerderheid van de collega’s zich niet conformeert aan veiligheidsprocedures.
Waargenomen gedragscontrole gaan over de perceptie van een individu over hoe moeilijk of gemakkelijk het is om procedures te volgen en in welke mate een individu gemotiveerd is om procedures te volgen. Waargenomen gedragscontrole hangt voornamelijk af van de wilskracht om wel of niet veilig te werken.
Tenslotte, intentie is simpelweg de intentie van een individu om onder bepaalde omstandigheden wel of niet veilig te werken. Onder bepaalde omstandigheden, omdat intentie bepaald wordt door attitude, sociale norm en waargenomen gedragscontrole. Op haar beurt, wordt intentie beschouwd als sterkste voorspeller van gedrag. Het is niet zo dat attitude, sociale norm en waargenomen gedragscontrole allen een gelijke invloed hebben op intentie. Het kan zijn, dat voor bepaald gedrag, meerdere factoren helemaal geen invloed hebben op intentie en uiteindelijk op gedrag.
In de studie van Fogarty en Shaw werd onderzocht in welke mate bovengenoemde psychologische factoren een invloed hadden op de intentie van werknemers om veiliger te werken. Hiertoe werden 308 werknemers geworven die werkzaam waren in een risicovolle omgeving zoals (bouw, productie, montage). De vier psychologische factoren werden gemeten door stellingen in een vragenlijst te verwerken.
De houding van de leidinggevende en groepsnormen
De resultaten van de studie waren opvallend, omdat zij verhulden dat het niet per se de houding en waargenomen gedragscontrole van medewerkers zelf is die intentie om veiliger te werken te voorspellen, maar de houding van de leidinggevende en sociale groepsnormen ten aanzien van veilig werken die heersen binnen een team van werknemers. Deze resultaten betekenen dat wanneer een leidinggevende geen positieve houding heeft ten aanzien van veiligheid werken, deze houding wordt overgedragen naar de medewerkers, met als gevolg onveilig gedrag op de werkvloer. Wat betreft sociale groepsnormen houden de resultaten in dat wanneer werknemers waarnemen dat de meerderheid van het team zich niet conformeert aan veiligheidsprocedures, of wanneer werknemers denken dat de meerderheid zich niet houdt aan deze procedures, zij zichzelf niet conformeren aan deze procedures. Uit deze resultaten blijkt dat veilig werken vooral wordt bepaald door anderen in de directe werkomgeving en niet door een negatieve houding en intentie van werknemers zelf. In de meeste gevallen is niet veilig werken daarom geen gevolg van, bijvoorbeeld, onduidelijke procedures of individuele werknemers die zich niet conformeren aan deze procedures, maar vooral een gevolg van het gedrag van leidinggevenden en collega’s.
Tips voor de praktijk
De resultaten van deze studie wijzen er allereerst op dat het stimuleren van veiliger werken begint bij leidinggevenden van teams die risicovol werk verrichten. Leidinggevenden dienen overtuigd te worden van het nut van veiligheidsprocedures en gemotiveerd te worden om werknemers te overtuigen zich te houden aan deze procedures. Vergelijkbaar, moet men ook rekening houden met de invloed van sociale groepsnormen op veilig werken. De studie suggereert dat de intentie om veilig te werken wordt beïnvloed door sociale normen op teamniveau. Interventies of campagnes die als doel hebben om veilig werken te stimuleren, moeten zich niet alleen richten op de houding van leidinggevenden ten aanzien van veilig werken, maar ook op het feit dat individuele werknemers zich niet altijd zomaar moeten conformeren aan normen binnen het team. Het motto “zo gaan de dingen nu eenmaal hier op de werkvloer”, moet door werknemers niet altijd klakkeloos aangenomen worden. Het doorbreken van een dergelijk motto kan een belangrijke bijdrage leveren aan veiligere werkomgeving.
Download de posterset ‘Draag je PBM’s’
Maak medewerkers veiligheidsbewust. Wat zijn de veiligheidsgevaren op de werkvloer en hoe beperken persoonlijke beschermingsmiddelen de risico’s. Om het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen op de werkvloer te stimuleren bieden we u een gratis handig hulpmiddeltje. Download de posters en hang deze op in uw organisatie.
Dr. Elroy Boers is als onderzoeker verbonden aan de Universiteit van Montreal. Zijn onderzoek richt zich op het mentaal welzijn van mensen in de hedendaagse maatschappij. Daarnaast is hij de medegrondlegger van wetenschappelijk adviesbureau Science for Strategy
Geef een reactie
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.