Doordat goede, betrouwbare data over de uitkomsten van inspecties bij de circa vijfhonderd bedrijven die met grotere hoeveelheden gevaarlijke stoffen werken ontbreken is de aanpak van milieuovertredingen ontoereikend. Dat concludeert de Algemene Rekenkamer in het rapport “Handhaven in het duister”” dat afgelopen week is gepubliceerd.
Een kleine groep van de bedrijven die werken met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen overtreedt veelvuldig de milieuwetgeving. Deze groep veelplegers is nu voor het eerst ‘in het vizier’ gebracht. Daarvoor is data van vijfhonderd bedrijfsvestigingen over een periode van vijf jaar bewerkt. Het grote aantal van bijna twintigduizend milieu-inspecties in vijf jaar blijkt ontoereikend, aldus de Rekenkamer.
Bij deze milieu-inspecties is bijna 3500 keer één of meer overtredingen vastgesteld. De helft van deze overtredingen is geconstateerd bij 80 bedrijven (17 procent). Bij 56 procent van de strafzaken bleken 30 bedrijven (6 procent) te zijn betrokken. De onderzochte bedrijven vielen een groot deel van de periode 2015 – 2019 onder het Besluit risico’s zware ongevallen (Brzo).
De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) becijferde de schade door milieucriminaliteit en -overtredingen in 2020 op 4,35 miljard euro. Het gaat om vervuiling van bodem, lucht, grond- en oppervlaktewater met gevolgen voor milieu, klimaat, flora en fauna en de gezondheid van de mens.
In het duister tasten
Hoofdoorzaak van ontoereikende handhaving van milieuwetgeving is het ontbreken van goede, betrouwbare gegevens over de uitkomsten van inspecties bij de bedrijven die met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen werken.
Zo is van 1 op de 3 geconstateerde overtredingen onbekend hoe zwaar zij was. Ook is vaak niet bekend hoe er is gehandhaafd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de helft van alle geconstateerde middelzware en zware overtredingen, aldus de Rekenkamer. ‘Dit gebrek aan informatie maakt dat de toezichthouders, handhavers en de verantwoordelijke bewindslieden (IenW en JenV) in het duister tasten. Zij hebben immers geen zicht op de aard en omvang van milieucriminaliteit en -overtredingen, op de veelplegers onder de bedrijven, de effectiviteit van sancties, tekortkomingen in het toezicht en inconsequenties in de handhaving. Dit maakt het onmogelijk effectief te sturen.’
Uit het onderzoek blijkt ook dat de inspecties in vijf jaar niet risicogericht zijn gehouden. Gemiddeld krijgt elk bedrijf acht inspecties per jaar, maar in de praktijk varieert dit aantal sterk. Bij het merendeel van de bedrijven komen nauwelijks inspecteurs langs, terwijl bij tientallen van deze bedrijven het risico op een overtreding hoog is. Dat gaat ten koste van de effectiviteit van de aanpak van milieucriminaliteit en -overtredingen.
Sancties
De effectiviteit van de aanpak van milieucriminaliteit en -overtredingen is beperkt, concludeert de Rekenkamer in het rapport. Vooral na hercontrole of een officiële waarschuwing blijken bedrijven minder overtredingen te maken. Boetes zijn weinig doeltreffend. Stilleggen van een bedrijf gebeurt heel weinig. Of een bedrijf zijn eerste of tiende overtreding begaat, maakt weinig uit voor de zwaarte van de sanctie die wordt opgelegd. Evenmin wordt opgeschaald van bestuursrecht naar strafrecht als bedrijven veel overtredingen plegen. Er zijn bedrijven die veel overtredingen begaan, maar nauwelijks met het strafrecht in aanraking komen. ‘De wisselwerking tussen bestuursrecht en strafrecht is onduidelijk’, stelt de Rekenkamer.
Het merendeel van de strafzaken eindigt met een transactie of een strafbeschikking van het Openbaar Ministerie (OM) van minder dan tienduizend euro. ‘Meestal gaat het om bedragen, die minder dan een procent van de winst of omzet van het bedrijf uitmaken. Bovendien gaat een transactie niet gepaard met vaststelling van schuld. Hierdoor is de afschrikwekkende werking laag en leiden sancties niet vaak tot betere naleving van de milieuwetgeving. Vergelding van milieucriminaliteit komt zo nauwelijks tot uitdrukking’, aldus de Rekenkamer die d de minister van Justitie en Veiligheid, het OM en de rechtspraak oproept de maatschappelijke afkeuring van milieucriminaliteit beter vorm te geven.
Lees meer:
Rekenkamer
Meer nieuws over gevaarlijke stoffen
Van beurs tot groene pionier: Hoe de Koninklijke Jaarbeurs duurzaamheid omarmt
Geef een reactie
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.