Het Coronavirus leidt bij veel mensen tot stress. We hebben het vermoeden dat stress leidt tot een toename van onveilige handelingen, maar willen dat graag onderbouwd zien.
De wetenschap
Het is inderdaad wetenschappelijk aangetoond. Mannen beslissen sneller als zij gestrest zijn. Vrouwen daarentegen worden onder hoge druk juist behoudender. Dit onderzoek is uitgevoerd aan de University of Southern California en neemt verschillen tussen mannen en vrouwen mee als het gaat om het nemen van beslissingen onder stress. In de studie werden hersengolven gemeten tijdens het uitvoeren van een taak met functional magnetic resonance imaging (fMRI). Psychologische stress werd opgewekt door middel van ijskoud water (de hand gaat 3 minuten in een emmer ijskoud water). Daarna moest de proefpersoon een beslissing nemen. De beslissing had betrekking op het indrukken van ‘gamble’ of ‘collect’ knop in een computer gokspel waarmee geld kon worden verdiend door risico’s te nemen. ‘Gamble’ betekent gokken en ‘Collect’ betekent winst nemen.
Het stressniveau achterhaalden de onderzoekers door het cortisolniveau te meten. Direct na de emmer koud water verdubbelde het cortisolniveau bij de proefpersonen, zowel mannen als vrouwen. Het resultaat van het onderzoek was dat mannen onder stress steeds sneller op ‘gamble’ en ‘collect’ drukten waardoor ze in hoog tempo kleine bedragen bijschreven. Mannen bouwde op deze manier gemiddeld een hoger eindbedrag op. Vrouwen drukten juist minder snel. Deze verschillen waren ook duidelijk te zien op de fMRI beelden. In een volgend onderzoek wil de Universiteit een mogelijke correlatie onderzoeken tussen stress bij beurshandelaren in tijden van crisis en de grote volatiliteit van beurskoersen in zo’n periode.
Vertaling naar veiligheidsgedrag
We kunnen dit onderzoek naar veiligheidsgedrag vertalen. Het nemen van te snelle beslissingen kan leiden tot onveilig gedrag, althans dat is vooral bij mannen zo. Een ander onderzoek naar de relatie tussen werkstress en onveilig gedrag werd in 2007 uitgevoerd (Hamadan University of Medical Sciences, Iran). In dit onderzoek zijn verschillende studies gedaan die hebben bewezen dat stress een rol speelde in 37% van ongevallen in de industrie. Het onderzoek toonde aan dat werk gerelateerde stress factoren leiden tot verminderde concentratie en een verminderde kwaliteit om beslissingen te nemen.
Daarentegen leidt stress tot sneller afgeleid zijn, een verminderd geheugen en een toename van twijfels. In het onderzoek werd een significante correlatie gevonden tussen stress en onveilige handelingen. Het onderzoek gaat nog verder. Voor risicovolle taken tijdens bijvoorbeeld onderhoudswerkzaamheden, heftruck rijden of het bedienen van machines blijkt dat toename van 1% van de werk gerelateerde stress leidt tot een verdubbeling van het aantal ongevallen.
Stress heeft een negatieve invloed op ons gedrag, omdat we onszelf bij stress minder goed kunnen concentreren (groene brein) op ons werk. Hierdoor schakelen medewerkers over naar de ‘overlevingsstand’ (rode brein) en richten zich nog slechts op het realiseren van kortetermijndoelstellingen (de waan van de dag).
Oorzaken van stress
De werk gerelateerde stress in het onderzoek werd niet alleen veroorzaakt door hoge werkdruk maar ook door fysieke factoren zoals lawaai, slechte verlichting, dampen van gevaarlijke stoffen of lasrook, slechte ventilatie en door slechte ergonomische factoren zoals tillen en hanteren, slechte werkhouding en een gebrek aan bewustzijn als het gaat om veilige werkmethoden. In organisaties wordt stress ook veroorzaakt door complexiteit omdat complexiteit leidt tot gebrek aan overzicht, tegenstrijdige belangen en een teveel aan regels (eigen observatie). In de strijd om alle complexiteit beheersbaar te krijgen, bouwen bedrijven een hiërarchie en bureaucratie op. Dit op basis van top-downplanning en –controle. Hierdoor krijgen medewerkers op de werkvloer minder mogelijkheden om zelf zaken te regelen. Dit leidt tot nog meer stress en demotivatie, maar ook tot gebrek aan betrokkenheid, verandermoeheid en weerstand. Dat is niet duurzaam en leidt tot onveilig gedrag.
Gezondheid
Tot slot heeft een verhoogd stressniveau een behoorlijke invloed op onze gezondheid. Bij stress scheiden de bijnieren de chemische stoffen adrenaline en noradrenaline af. Langdurige afscheiding van deze stoffen is schadelijk voor ons brein. We kennen allemaal wel het stressgevoel als we te weinig rust nemen. Uit een experiment door Calhoun (1962) naar het effect van overbevolking, waardoor een sterke toename van het stressniveau bij ratten werd vastgesteld, bleek het volgende: hoe meer ratten in een bepaalde ruimte bij elkaar werden gezet, hoe meer stoornissen in parings- en moedergedrag de ratten ontwikkelden (ratten hebben een genenpakket dat voor meer dan 99 procent hetzelfde is als dat van de mens).
Ervaren werkdruk, te weinig steun of te weinig autonomie kunnen leiden tot werkstress. Deze werkstress kan weer leiden tot onveilige handelingen en op langere termijn tot psychische klachten, zoals een burn-out of depressie, maar ook tot hart- en vaatziekten of RSI. Bijna de helft van de werknemers rapporteert hoge taakeisen, vooral door het gevoel heel veel te moeten doen en erg snel te moeten werken (Bron: Arbobalans 2016). Dit laatste houdt weer verband met tijdsdruk, die een op de drie werknemers vaak of altijd ervaart.
Werkdruk en tijdsdruk zijn twee veel voorkomende arbeidsrisico’s en 1 op de 5 van de werknemers geeft aan last te ondervinden van burn-outklachten. Volgens de werknemers veroorzaken werkdruk en werkstress de meeste werkgerelateerde verzuimdagen. Deze arbeidsrisico’s zijn verantwoordelijk voor bijna de helft van alle verzuimdagen.
Leiderschap
Een veiligheidsprogramma zal dus rekening moeten houden met de effecten van stress. Een tweetal interventies kunnen hiertoe worden ingezet. Als eerste hebben managers en leidinggevenden invloed op werk gerelateerde stressfactoren. Dr. Jelle de Vries, (VU Amsterdam, 2016) toonde een significante correlatie aan tussen niveau van leiderschap in veiligheid in een organisatie en het aantal ongevallen. Knoppen om deze factoren te beïnvloeden zijn bijvoorbeeld de werksfeer, beslissingsbevoegdheid in functie, zingeving, vrijheid om zelf het werk in te delen, doorgroeimogelijkheden, inspraak, mogelijkheden tot zelfontwikkeling, gelijke behandeling, rechtvaardigheid, afwisseling en voldoende uitdaging in het werk.
Werving en selectie
Als tweede interventie kan bij het aannemen van nieuwe medewerkers rekening gehouden worden met stress gevoeligheid. Er zijn vele tests op de markt om de persoonlijkheid te beoordelen. Een bekende is de Big Five (Digman, Hofstee en DeRaad, 1991). Eén van de beoordelingscriteria hierin is Emotionele Stabiliteit. Als u toch overweegt om nieuwe medewerkers hierop te gaan beoordelen trekt het volgende feit u wellicht verder over de streep. Het onderzoek van Dr. Jelle de Vries zoals hiervoor genoemd toonde aan dat de volgende persoonlijkheidskenmerken een correlatie hebben met het aantal onveilige handelingen. Meer onveilige handelingen als de persoon minder voorzichtig is, minder klantgericht, minder ervaren, meer extravert, meer open en meer gemotiveerd om het werk snel te doen.
Gerd-Jan Frijters, oprichter van D&F Group b.v.
Geef een reactie
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.