Door Corona is thuiswerken de norm geworden. Behalve natuurlijk als je in een productieomgeving werkt. Aandacht voor veiligheid in en rondom huis kan een positief effect hebben op de veiligheidscultuur van jouw organisatie. Laten we de cijfers eens bekijken. In 2019 waren in Nederland 69 dodelijke arbeidsongevallen op de werkvloer te betreuren. Vergelijken we deze cijfers met ongevallen in en rondom huis en in het verkeer. In Nederland was het aantal dodelijke ongevallen in het verkeer 661 en thuis ruim 5.000 (belangrijkste oorzaak is een val), een stuk hoger dus dan op het werk. Het loont dus de moeite om te werken aan veiligheidsbewustzijn en -gedrag, niet alleen in relatie tot het werk maar ook in het verkeer en thuis.
Houding
De meeste mensen hebben een positieve houding als het gaat om veiligheid in het algemeen. Deze positieve houding betekent echter niet automatisch een positieve houding ten opzichte van concreet veilig gedrag. Een voorbeeld: ‘Ik vind veiligheid zeker belangrijk, maar ik heb geen zin om gevaarlijke situaties te melden.’ Een houding is concreet en specifiek als deze is gericht op een persoon, voorwerp, idee of activiteit. Ergens in geloven (‘Ik vind ethiek belangrijk.’) en ergens naar handelen (‘Ik neem nooit een geschenk aan van een klant.’) zijn vaak twee verschillende dingen.
De volgende tips helpen om de houding van medewerkers concreet te maken. Dit verhoogt de kans dat de houding daadwerkelijk leidt tot gewenst gedrag:
- Koppel de gewenste houding aan een activiteit waarop de medewerker zelf invloed heeft (concreet gedrag).
- Breng het persoonlijk belang voor het voetlicht (Regan en Fazio, 1977).
- Leg een expliciet verband tussen houding en bijbehorend gedrag (Snyder en Kendzierski, 1982).
- Houd rekening met individuele verschillen (Snyder en Kendzierski, 1982). Is iemand bijvoorbeeld gevoeliger voor interne of externe motivatie?
Het thuisfront
Een houding is krachtiger zodra de persoon er een persoonlijk belang bij heeft (nr. 2 in bovenstaand rijtje). Het thuisfront is bijna voor iedereen een persoonlijk belang omdat het thuisfront meestal positieve emoties opwekt. ‘Ik doe alles voor mijn kinderen.’ Daarom is het van belang de thuissituatie in te brengen bij de ontwikkeling van een positieve houding tegenover veilig en gezond werken.
Ook een hoge motivatie versterkt een positieve houding. Er bestaan nagenoeg geen gedemotiveerde mensen, alleen gedemotiveerde medewerkers. Want kijk maar eens hoe enthousiast mensen na het werk bezig zijn, met hun computer, in de kroeg of met een hobby. Persoonlijke aandacht en interesse van de leidinggevende voor het privéleven van de medewerker zijn een belangrijke motivator.
Ongevallen thuis
Aandacht voor veiligheid thuis heeft een positief effect op veiligheid en gezondheid op het werk. Deze aandacht heeft ook een positief effect op het ziekteverzuim. Welk percentage van het ziekteverzuim in jouw organisatie heeft een relatie met ongevallen door sport of in/rondom huis? Tegenover 69 dodelijke slachtoffers door bedrijfsongevallen staan zo’n 5.000 dodelijke slachtoffers door ongevallen in en rondom huis.
Nog meer cijfers over veiligheid in en rondom huis (Vriend et al; 2005). Het aandeel ongevallen met blijvende lichamelijke beperking gerelateerd aan arbeid is 13 procent van het totaal. Het aandeel slachtoffers in de thuissituatie is 38 procent, het aandeel slachtoffers door sport is 38 procent en het aandeel van verkeersslachtoffers is 11 procent. Ongevallen in de thuissituatie hebben vaak te maken met vallen, struikelen of een verkeerd gebruik van apparaten en gereedschappen.
Thuisveiligheid
Er bestaan veiligheidsprogramma’s die het privéleven van de medewerker bij het werk betrekken waardoor deze de werksituatie persoonlijker beleeft. Vele organisaties hebben goede resultaten bereikt met een veiligheidsprogramma gericht op de veiligheid thuis. Zodra veiligheid op het werk wordt gekoppeld aan vrouw, man, hobby’s, sport, ouders, kinderen en vriendenkring, verdiept dit de emotionele lading bij de medewerker en wordt een persoonlijk belang zichtbaar. Medewerkers zullen dan veiligheid thuis gaan associëren met veiligheid op het werk. Deze emoties versterken het veiligheidsbewustzijn en de veiligheidshouding.
Daarbij gaat het in het bijzonder om de houding bij (h)erkenning, beoordeling en reductie van risico’s. Een positieve houding ten opzichte van veiligheid (‘Ik wil veilig werken.’) is over het algemeen gekoppeld aan een hoge mate van veiligheidsbewustzijn (‘Ik ben continu alert op mogelijke risico’s.’), omdat de aandacht selectief op veiligheid wordt gericht.
Veilig op vakantie
Specifieke onderwerpen voor thuisveiligheid zijn bijvoorbeeld een inspectie van gereedschap, fiets of auto (bandenspanning, verlichting, krassen, beschadigingen). Wie op vakantie gaat, kan de inspectie van de auto nog uitbreiden: druk remolie, temperatuur, koelvloeistofniveau, check lampen et cetera. Je kunt samen met je familie een inspectie doen van de brandveiligheid thuis, de inbraakbeveiliging, de elektrische installatie(s), het verwarmingssysteem of de orde en de netheid. Maak er een gewoonte van de gebruiksaanwijzing van apparaten te lezen. Stimuleer de andere familieleden ook om dit te doen.
Familie toolbox
Bespreek met je familie welke persoonlijke beschermingsmiddelen nodig zijn in en rond huis. Dan gaat het bijvoorbeeld om een veiligheidsbril voor grasmaaien of knutselwerkzaamheden met metaal, veiligheidsschoenen bij het tillen van zware voorwerpen en veiligheidshandschoenen bij gebruik van gevaarlijke stoffen (bijvoorbeeld oplosmiddelen).
Een programma voor thuisveiligheid kan worden aangevuld door middel van een eenvoudig meldingsformulier, waarmee incidenten in de thuissituatie kunnen worden gemeld. Denk hierbij aan (bijna-)ongelukken met elektriciteit, met sporten, in het verkeer, in de tuin, met gereedschappen of apparaten, door vallen of struikelen, met brand, met gevaarlijke stoffen, met hete oppervlakken, met scherpe objecten, met inbraakbeveiliging, met huisdieren, door recreatie, door spelletjes of door ruzies. Bespreek deze meldingen op het werk met elkaar.
Complimenten
Maak er in de familiekring een gewoonte van om elkaar te complimenteren bij veilig (of gewenst) gedrag en spreek elkaar aan bij onveilig gedrag. En net als in jouw organisatie is persoonlijke communicatie in de thuissituatie belangrijk. Gebruik technieken voor persoonlijke communicatie om familieleden te instrueren over risicovolle handelingen.
Besteed ook eens aandacht aan mogelijke calamiteiten in huis. Bespreek samen met je familie de locatie en de werking van rook- en/of brandalarmsystemen. Zorg dat alle familieleden weten hoe zij hoofdleidingen voor water, elektriciteit en gas kunnen afsluiten. Spreek een centrale plaats af en hang hier een lijst met belangrijke telefoonnummers (alarmnummer, politie, ziekenhuis, huisarts, loodgieter, verzekering) evenals een EHBO-kist. Bespreek samen de inhoud en de werking van alle attributen in de EHBO-kist. Er zijn families die eens per jaar een calamiteitenoefening houden.
Werkgroep
Een programma voor thuisveiligheid kan geïntegreerd worden in een lopend veiligheidsprogramma. Thuisveiligheid kan aan de orde komen in bijvoorbeeld werkoverleg, in toolboxen, in postercampagnes, in persoonlijke contacten, in training en misschien zelfs in beleid. Voer eens een incidentanalyse uit van een gemeld thuisongeval. Op deze manier worden kennis en ervaringen op het gebied van thuisveiligheid gedeeld met collega’s. Alle ontwikkelde kennis en vaardigheden rondom thuisveiligheid zijn direct toepasbaar in de werksituatie en andersom. De medewerker deelt veiligheidsonderwerpen met zijn of haar familieleden.
De leidinggevende moedigt de medewerker aan om (bijna-) ongevallen op het werk te bespreken met zijn of haar familieleden en daarbij de basisoorzaak (root cause) boven water te krijgen: ‘Hoe komt het dat die gasslang beschadigd was?’ ‘Misschien moeten we de leidingen in ons huis ook eens laten inspecteren.’ ‘Waarom hebben we eigenlijk geen brandblusser in huis?’
Veiligheidsdag
Een koppeling tussen thuisveiligheid en veiligheid op het werk kan op een veiligheidsdag versterkt worden. Iedere medewerker nodigt familie en vrienden uit op deze dag. Er worden tal van korte workshops georganiseerd over thuisveiligheid (bijvoorbeeld brandveiligheid, inbraakbeveiliging, informatieveiligheid of eerste hulp). Bovendien worden leuke gadgets uitgedeeld, is er gezond eten en drinken en zijn er spelletjes voor de kinderen. Dit alles uiteraard geïnspireerd door het onderwerp veiligheid. Laat kinderen tekeningen maken over de veiligheid van papa of mama op het werk. Maak er een wedstrijd van, gekoppeld aan een leuke prijs. Publiceer de resultaten in de organisatie. Laat de winnende tekeningen terug komen in een veiligheidscampagne. Een leuk idee is om hier een veiligheidskalender van te maken.
Token economy
Tot slot een techniek voor het opvoeden van kinderen die ook kan worden ingezet om veilig gedrag op het werk te beïnvloeden. Bij het opvoeden van kinderen wordt soms een puntensysteem ingevoerd (token economy). Op een centrale plaats in huis, zoals aan de deur van de koelkast, hangt een bord waarop de scores voor ieder kind worden bijgehouden. Elke keer als een kind een compliment krijgt voor vooraf afgesproken goed gedrag of een taak wordt er een punt op het bord bijgeschreven. Elke keer als het kind aangesproken wordt op ongewenst gedrag gaat er een punt af. Bij het behalen van 10 punten krijgt het kind een presentje. Zou een token economy kunnen worden toegepast in jouw organisatie?
Gerd-Jan Frijters, oprichter van D&F Group b.v.
Geef een reactie
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.