Opinie Hoe kun je medewerkers bewust maken van veilig EN duurzaam werken?

Steeds meer bedrijven willen (of moeten) aan de slag met duurzaamheid en of maatschappelijk verantwoord ondernemen. In eerdere blogs dit jaar ben ik ingegaan op het integreren van programma’s bijvoorbeeld op het vlak van veiligheid, gezondheid en duurzaamheid. Maar hoe krijg je medewerkers bewust van duurzaam gedrag in hun werk (en daarbuiten) en hoe stimuleer je dit duurzame gedrag? Het loont de moeite om tegelijkertijd te werken aan het voldoen aan wet- en regelgeving (zie blog van augustus) en het stimuleren van een duurzaamheidscultuur (of een responsible culture).

De eerste stap

De eerste stap is het concreet maken van het duurzame gedrag dat jij wilt zien in je organisatie. Begin met het herzien van jullie kernwaarden en baseer ze op beleidsthema’s zoals veiligheid, gezondheid, welzijn, milieubewustzijn, energiebewustzijn, maatschappelijke betrokkenheid, kwaliteit en efficiëntie. Maak een integraal overzicht van taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden op alle processen die invulling geven aan de kernwaarden. Net zoals je dat voor veiligheid en gezondheid doet, maak je ook een set gedragsafspraken voor duurzaam werken. Bijvoorbeeld:

Milieu	Energie	Maatschappij
Ik voer afval volgens de regels af.	Ik laat apparaten niet onnodig aan staan.	Ik draag actief bij aan verbetering van mensenrechten.
Ik beperk geluids- en geurhinder.	Ik maak actief gebruik van alternatieve energiebronnen.	Ik voorkom corruptie, oneerlijkheid en belangenverstrengeling.
Ik minimaliseer mijn gebruik van grondstoffen.	Ik rijd gelijkmatig en rustig.	Ik voldoe aan wet- en regelgeving en ethische codes.
Ik eet milieubewust of biologisch.	Ik maak bewust gebruik van verwarming en koeling.	Ik beperk financiële risico’s.
Ik werk actief mee aan het verbeteren van het milieu.	Ik heb inzicht in mijn energieverbruik.	Ik neem deel aan maatschappelijke activiteiten.
	Ik gebruik spaarlampen.	Ik steun een goed doel
	Ik voorkom tocht en weglekken van warmte of koude.	Ik deel mijn kennis actief met de gemeenschap.

Onbewust gedrag

Een belangrijke misvatting over gedrag (ook duurzaamheidsgedrag dus) is dat we er controle over hebben. Dat we er bewust voor kiezen. Helaas klopt dat maar voor een heel klein deel omdat ons dagelijkse gedrag grotendeels onbewust door ons brein wordt aangestuurd. Het beïnvloeden van het gedrag van jouw medewerkers (en van jezelf) gaat niet vanzelf. Een doorlopend (cultuur)programma waarin alle interventies als één geheel worden uitgevoerd en beleefd, helpt. Het geheim van zo’n programma is dat er dagelijks en op verschillende manieren aandacht wordt besteed aan veilig en duurzaam werken.

Een voorbeeld van een ‘prikkelschema’:

• Dag 1: medewerker neemt deel aan een ‘toolbox’ over hergebruik van grondstoffen
• Dag 2: medewerker ziet een nieuwe poster over ‘verminderen van watergebruik’
• Dag 3: medewerker neemt deel aan een dialoog op de werkvloer over energieverbruik met een manager die een integrale HSSEQ-CSR ronde doet
• Dag 4: medewerker kiest de doorspoelknop van het toilet met de tekst ‘2 liter water’ in plaats van de grote knop ernaast met de tekst ‘7 liter water’
• Dag 5: medewerker ontvangt een compliment voor een aangebracht idee om een leverancier te helpen met verduurzaming

Deze dagelijkse blootstelling aan informatie, instructies en feedback in verschillende vormen (de prikkels) zorgen ervoor dat gedrag verandert en dat nieuw gedrag inslijt. Een gebalanceerde planning van prikkels is belangrijk voor deze ‘conditionering’. Dus enerzijds behavioristische prikkels (belonen, straffen), anderzijds cognitieve prikkels, gericht op het bewuste brein (training, kennis, overtuigende boodschappen) en het onbewuste brein (priming, nudging, voorbeeldgedrag van leidinggevende en collega’s).

Concrete voorbeelden

De inhoud van de prikkels moet concreet, uitvoerbaar en enthousiasmerend zijn. Bespreek hoe mensen hun eigen ecologische voetafdruk kunnen verkleinen door minder grondstoffen, energie en water te gebruiken. Bespreek hoe mensen minder kunnen consumeren of kiezen voor andere middelen van vervoer. Vaker met de trein en minder met de auto. Het vliegtuig niet meer nemen hoort daar ook bij. Met een vliegvakantie naar een ver zonnig oord verdubbel je al snel je jaarlijkse CO2 uitstoot. Laat mensen hun eigen CO2 footprint uitrekenen en bespreek dat samen. Op internet staan vele eenvoudige hulpmiddelen waarmee ze een eerste globale beeld kunnen schetsen.

Bespreek met je mensen hoe ze hun voedingspatroon kunnen aanpassen door minder vlees, vis, suiker of geïmporteerde voedingsmiddelen te eten. En geef zelf het goede voorbeeld in de bedrijfskantine. Hoeveel producten koop je in plastic verpakking? Kan dat ook anders? (tip: kijk eens naar Pieter Pot).

Bespreek hoe jullie afval verminderd kan worden en hoe je kunt helpen om je omgeving schoon te houden. Bespreek hoe je meer aan recycling kunt doen, bijvoorbeeld door gebruikte spullen te kopen in plaats van nieuwe. Je kunt de lokale economie helpen door lokale producten te kopen. Je kunt minder geld lenen en af en toe geld schenken aan goede doelen of je kunt liefdadigheidswerk doen. Je kunt actief bijdragen aan het herstellen van bossen of het beschermen van bedreigde diersoorten. Dit begint al in je eigen groene tuin zonder bestrating en met compostbak en vogelhuisjes.

Een actie die gemakkelijk uitvoerbaar is en niets kost is het tonen van meer inlevingsvermogen en vergevingsgezindheid naar andere mensen. En, voor de jongeren onder ons, je kunt ervoor kiezen om maximaal één kind op de aarde te zetten. En, misschien nog wel het belangrijkste, je kunt jezelf beter leren kennen inclusief de processen die zich in jouw brein afspelen.

Bespreek deze onderwerpen op ‘prikkelmomenten’, tijdens een werkoverleg, een toolbox, een dagstart, een interne audit of rondgang, in een beooordelings- of functioneringsgesprek en nog veel meer. Beloon duurzaam gedrag en goede ideeën.

Tot slot

Op de manier die ik hierboven beschrijf verduurzaam je je organisatie en ontwikkel je een duurzaamheidscultuur. Dit is een mensgerichte cultuur van vertrouwen en leren die gericht is op het creëren van duurzame waarde. Duurzame waarde is van belang voor de continuïteit van een onderneming op lange termijn, omdat duurzame waarde alle belanghebbenden (bijvoorbeeld medewerkers, leveranciers, klanten) bindt en verbindt. Een duurzaamheidscultuur is de smeerolie, geborgd door een integraal managementsysteem voor al de relevante HSSEQ – CSR thema’s en alle (ISO) normen waar je aan moet en wilt voldoen.

Gerd-Jan Frijters, oprichter van D&F Group b.v. (met dank aan Tjerk Plasman)

Lees hier meer blogs van Gerd-Jan Frijters

Filed Under: Blog, Gedrag en cultuur, Omgeving, Werkmilieu en omgevingsrisico’s Tagged With: duurzaamheid, Gerd-Jan Frijters, HSE, veilig werken, veiligheidscultuur