Een aantal jaren terug hebben we als D&F Consulting de Veiligheidsdriehoek geïntroduceerd, een methodiek voor het borgen van gewenst veiligheidsgedrag op de werkvloer. Inmiddels hebben we een aantal jaren ervaring met het implementeren van de veiligheidsdriehoek vandaar een blog met nieuwe inzichten over dit instrument. De veiligheidsdriehoek biedt een operationele structuur. In de veiligheidsdriehoek werkt de Safety Champion (ambassadeur) samen met de Safety Hero (eerstelijns leidinggevende) en de Safety Buddy (mentor). Door een op elkaar afgestemd takenpakket en opleidingsprogramma ontstaat bottom-up veranderkracht. Hierdoor wordt gewenst veiligheidsgedrag verankerd op de werkvloer.
Bottom-down
Hanteer voor je veiligheidscultuurprogramma het bottom-downmodel. Dit betekent een actieve betrokkenheid van medewerkers van de werkvloer aan de ene kant en van het leidinggevende kader aan de andere kant. Wat betreft de leidinggevenden vinden de meesten van ons dat logisch. Zonder leiderschap gebeurt er immers niet zo veel. Ook het actief betrekken van de werkvloer bij veiligheid heeft vele voordelen zoals:
- Negatieve aspecten van hiërarchie te doorbreken.
- Taken over meer mensen te kunnen verdelen.
- De scheiding tussen denken (kantoor, leidinggevend kader) en doen (werkvloer) te doorbreken.
- Eigen verantwoordelijkheid en motivatie van medewerkers te bevorderen.
- Democratie in de organisatie te bevorderen.
- Zingeving (purpose) aan het werk van uitvoerende medewerkers te bevorderen.
- Problemen op de werkvloer sneller te kunnen aanpakken en verbeterpotentieel te benutten.
- De communicatielijnen van beneden naar boven en terug te verkorten.
- Eigenaarschap ‘in de lijn’ te bevorderen.
‘Dat lukt toch niet, want hebben we al eerder geprobeerd.’ ‘Ze kunnen dat niet.’ ‘Ze willen dat niet.’
Safety Champions
Het actief betrekken van uitvoerende medewerkers is een succesfactor voor veiligheidscultuur op trede 4 of 5. Vaak moeten we hiervoor eerst een aantal belemmerende overtuigingen bij het management doorbreken: ‘Dat lukt toch niet, want hebben we al eerder geprobeerd.’ ‘Ze kunnen dat niet.’ ‘Ze willen dat niet.’ In de praktijk zijn uitvoerende medewerkers vaak enthousiast om mee te werken. Het revitaliseren en benutten van de collectieve kracht van de medewerkers op de werkvloer draagt sterk bij aan de gewenste verandering.
Selecteer een aantal “Safety Champions” of ambassadeurs op de werkvloer, bijvoorbeeld eentje in elke ploeg, bij voorkeur door vrijwillige aanmelding. Train deze Champions vervolgens in de basics van veiligheid en geef ze daarna stapsgewijs een aantal taken mee. Een eerste taak is bijvoorbeeld het voorbereiden en verzorgen van een teamsessie of interactieve gedragstoolbox. De volgende taak is het leiden van een verbeterteam dat oplossingen ontwikkelt voor zaken die in een teamsessie naar voren kwamen.
De derde taak is dat we de Champion leren om zijn eigen leidinggevende te coachen. De Champion loopt wekelijks een uurtje met een leidinggevende mee op de werkvloer (kan ook een leidinggevende van een andere ploeg of afdeling zijn). De belangrijkste coachtaak is het stellen van vragen over de wijze waarop de leidinggevende reageert op risico’s in de werkomgeving, de manier van communiceren, lichaamstaal, diepere overtuigingen, waarden et cetera.
Maak de Safety Champions eigenaar van een veiligheidsproces of -activiteit, van een prestatie indicator, een project of een kennisgebied. Op deze manier wordt verantwoordelijkheid vertaald in eigenaarschap. Eigenaarschap of expertise mag best verspreid in de organisatie aanwezig zijn. Eigenaarschap mag bij één persoon liggen, maar ook bij een team of werkgroep. Als het maar duidelijk is.
Iedere leidinggevende behoort in elk geval de veiligheidsbeginselen in zijn of haar rugzak te hebben.
Safety Hero
Door middel van coaching on the job kan de leidinggevende in het sturen op gedrag worden gesterkt. Door bijvoorbeeld regelmatig met een leidinggevende mee te lopen, kan worden gecoacht op risicoperceptie, dialoog met medewerkers en managers, het houden van een werkoverleg, voorbeeldgedrag, het aanpakken van belemmerende overtuigingen en technieken om toezicht te houden.
Coachen betekent het voorhouden van de figuurlijke spiegel, prikkelen, aanspreken, helpen, motiveren en enthousiasmeren, met als resultaat: het doorbreken van onbewuste, automatische gedragspatronen van leidinggevenden. Een externe consultant of coach kan coachen, maar een medewerker, bijvoorbeeld een safety champion kan dat ook leren.
Het is handig als de leidinggevende een goed ontwikkeld veiligheidsbewustzijn heeft en een positieve veiligheidsattitude. Iedere leidinggevende behoort in elk geval de veiligheidsbeginselen in zijn of haar rugzak te hebben. Onderdeel hiervan zijn basisvaardigheden voor het aansturen van gedrag en het effectief omgaan met kritische overtuigingen van medewerkers. De leidinggevende leert zo meer vertrouwen en geloofwaardigheid als leidinggevende op te bouwen en om te gaan met lastige situaties en dilemma’s. De leidinggevende leert bewuster vanuit zijn of haar eigen kracht te werken en is beter in staat om verschillende leiderschapsstijlen af te wisselen.
Je krijgt nooit een tweede kans voor een goede eerste indruk
Safety Buddy
Voor nieuwe medewerkers of medewerkers die op een nieuwe functie worden ingezet, is een goede initiële veiligheidstraining belangrijk. Introductietrainingen bestaan in de praktijk vaak uit een monoloog (of een film of computersimulatie) van organisatiefeiten, cijfers, procedures en veiligheidsregels, kortom: een berg informatie. Een introductietraining is effectiever indien de communicatie in twee richtingen verloopt. De nieuwe medewerker leert veel meer als hij of zij zelf nadenkt over wat er mis kan gaan. Een ander belangrijk voordeel van een introductietraining waarbij sprake is van tweerichtingsverkeer is de associaties die de nieuwe medewerker legt met de organisatie (klassieke conditionering).
De introductietraining is een uitgelezen kans om als organisatie (en als leidinggevende) een goede eerste indruk te maken want, je krijgt nooit een tweede kans voor een goede eerste indruk. Voor de borging van de introductietraining is het aan te raden om een checklist te maken van te bespreken onderwerpen en deze af te vinken.
In veel organisaties wordt een nieuwe medewerker na de introductietraining figuurlijk in het diepe gegooid. Het is wellicht een idee om een introductieteam samen te stellen, bestaande uit de direct leidinggevende van de medewerker en een mentor (de Safety Buddy). Dit team is verantwoordelijk voor het op de rails krijgen van de nieuweling. De Safety Buddy is bij voorkeur een medewerker met een positieve attitude ten opzichte van de organisatie en veiligheid.
De veiligheidsdriehoek blijkt in de praktijk een effectief instrument te zijn voor borging van de veiligheidscultuur. Doe er je voordeel mee!
Over de auteur:
Gerd-Jan Frijters is eigenaar en oprichter van D&F. Gerd-Jan houdt zich bezig met het vakgebied veiligheidscultuur- en gedrag. Dit onderwerp inspireert hem buitengewoon, omdat het over menselijk gedrag gaat: ‘Er is nog zoveel te verbeteren’.
Geef een reactie
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.