Stel, u draagt de nieuwe Apple Glasses, waarin u een ‘laag’ over de werkelijkheid geprojecteerd ziet, een techniek die ‘augmented reality’ heet. De bril ziet er uit als een gewone bril, niet als een oversized skibril. Voor de buitenstaander valt er dus weinig op. Maar u maakt uw rondje als HSE-professional voortaan sneller, gemakkelijker en met meer resultaat. Bijvoorbeeld voor preventie van besmetting met het coronavirus: zo wordt u direct gewezen op mogelijke obstakels in looproutes. Sterker, denkt u, zou niet elke werknemer rond moeten lopen met zo’n bril? Om waar toepasselijk meteen risico’s en mogelijke oplossingen aangereikt te krijgen?
Inspiratie voor toepassingen in gezondheid en veiligheid
Voorbeelden van augmented reality kent inmiddels bijna iedereen, al zal niet iedereen de term kennen: de ‘lenses’ van Snapchat, de tijger (of een ander dier) in je kamer via Google, de Ikea-meubelen die je virtueel in je huis kunt plaatsen en natuurlijk de hype rondom Pokémon Go. Het zijn misschien niet de meest urgente toepassingen, maar ze tonen wel de mogelijkheden van de techniek. Daarmee kunnen zij de inspiratie zijn voor toepassingen in andere domeinen, zoals educatie, navigatie en zakelijke toepassingen, waaronder gezondheid en veiligheid.
Augmented reality semipermanent aanwezig?
Tot nu toe leidt augmented reality een relatief marginaal bestaan. Het belangrijkste apparaat waarop het wordt toegepast is waarschijnlijk de smartphone, maar de toepassingen hebben bij lange na niet de gebruiksfrequentie van bijvoorbeeld sociale media (al kan het gebruik in Snapchat en Tiktok dit veranderen). De vraag is ook of augmented reality niet een semipermanente aanwezigheid nodig heeft om succesvol te worden, en of de smartphone daarvoor niet te onhandig en te gevaarlijk is, bijvoorbeeld in verkeerssituaties.
Google Glass
Zo’n semipermanente projectie van de augmented reality-laag bestaat al wel. Google toonde een prototype van z’n ‘Google Glass’ in 2012, maar zette in 2015 de productie en verkoop stil nadat de verkoopcijfers sterk tegenvielen. Overigens is een nieuw model inmiddels op de markt, maar is daarover verrassend weinig publiciteit. Het zou echter niet de eerste keer zijn dat Apple een bestaande productcategorie die een kwijnend bestaan leidt alsnog tot een succes maakt. Eerder deed het concern dat bijvoorbeeld met de smartphone (iPhone) en de tablet (iPad).
Waarom nu wel een succes?
Waarom zou een dergelijke ‘wearable’ nu wel een succes kunnen worden? Allereerste omdat Apple in staat is een product tot in de finesses te ontwikkelen, zodat de praktische bruikbaarheid geen issue is. Ten tweede omdat naar verluidt een belangrijke steen des aanstoots, de camera van Google Glass, in de Apple-variant naar verluidt achterwege wordt gelaten, ten faveure van een geavanceerde omgevingsscanner. En ten derde omdat augmented reality, de techniek die een laag over de werkelijkheid heen projecteert, inmiddels een stuk volwassener is dan op het moment van de introductie van de eerste Google Glass.
Waarom augmented reality veelbelovend is in HSE-compliance
Veel compliance-domeinen kenmerken zich door eindeloze checklists, vragenlijsten en formulieren. Niet de meest interessante zaken om je mee bezig te houden. Vaak wel de zaken die erg belangrijk zijn. Het nut van een checklist voor bijvoorbeeld het landen van een vliegtuig laat zich nauwelijks overschatten. Mensen zijn nu eenmaal snel afgeleid en niet direct gebouwd op het onthouden van lange lijsten stappen. Eén gemiste controle kan al fataal zijn.
Routine handelingen weg bij HSE-deskundige
Door routineuze handelingen en herhaling zo veel mogelijk weg te halen bij de HSE-deskundige en neer te leggen bij software, kan eerstgenoemde de nadruk leggen op het bedenken van oplossingen en het overtuigen van medewerkers. Vraagt u zich bijvoorbeeld weleens af waarom veel mensen geen anderhalve meter afstand houden? Dat komt vermoedelijk doordat het veel eenvoudiger is om afstand tussen andere mensen te schatten dan tussen uzelf en een ander. Met als gevolg veel boze blikken onderling, terwijl bijna iedereen regelmatig de fout in gaat. De mens is niet gebouwd om afstanden precies in te schatten. Daar gebruikt u beter een apparaat voor.
Bij voorkeur is dat een apparaat dat minder in de gaten loopt dan een enorme hoepelrok of een meetlat. De anderhalvemeterpolsbandjes die gaan trillen als je geen afstand houdt, zijn een stap in de goede richting maar werken alleen als iedereen er een om heeft. Wat dat betreft zou een bril die discreet waarschuwt wie binnen de anderhalve meter dreigt te komen, een stuk prettiger zijn. Ontwijken is niet altijd mogelijk, maar allicht zal gemiddeld genomen beter afstand worden gehouden.
Dit geldt ook voor veel HSE-compliance. Regels zijn lastig te onthouden, barricades zijn te omzeilen, persoonlijke beschermingsmiddelen (PBMs) hinderen de gebruiker in het uitvoeren van dagelijkse werkzaamheden, en een loopje nemen met de veiligheidsvereisten is, zo niet een tikje ‘stoer’, dan toch in elk geval wel ‘lekker makkelijk’. Alleen de verantwoordelijkheid bij werknemers leggen en dreigen met sancties zijn niet alleen debet aan een angstcultuur, ze zullen vaak niet tot een effectieve veiligheidscultuur leiden.
Voor z’n effectieve veiligheidscultuur is meer nodig. Het gevoel van verantwoordelijkheid, het besef van risico voor jezelf en voor anderen, en het identificeren van gevaren. Verbods- en gebodsborden, route-aanwijzingen en gebruiksvoorschriften van PBMs zullen doorgaans door de tijd heen slijten. Je wil je werknemers ook niet blootstellen aan een soort ‘panopticon’, waarin allerlei gedrag voortdurend wordt vastgelegd, gemonitord en gesanctioneerd. Dus moet je het aantrekkelijk en laagdrempelig maken om je te houden aan regels. Maar hoe?
Naast, niet boven de werknemer
Weinig is zo frustrerend voor een werknemer als gereduceerd worden tot een willoos ding, ‘geregeerd’ door veiligheidsmaatregelen. Compliance bereiken is dus schipperen tussen noodzakelijke sturing en controle aan de ene kant en het respecteren van de autonomie en psychologie van het individu aan de andere. Het kan dan ook helpen niet nodeloos te waarschuwen voor gevaarlijke situaties, maar aan de andere kant wel in te grijpen als de aandacht dreigt te verslappen. Daarbij helpt het als de werknemer zich niet voortdurend gecontroleerd waant en dus niet elk foutje direct met naam en toenaam wordt gerapporteerd aan de leidinggevende.
Waar kun je een werknemer mee helpen?
De mogelijkheden zijn zeer divers, daarom volsta ik met een korte lijst van voorbeelden:
- Het doorlopen van een trainingsprogramma op de werkplek. Het identificeren van werkelijke risico’s zal op zijn minst een extra dimensie geven aan het bestuderen van risico’s op papier. Door trainingsprogramma’s op de werkplek, bijvoorbeeld een bouwplaats, kan een werknemer meer bewust worden gemaakt van het optreden van risico’s en van hoe deze tijdig geïdentificeerd kunnen worden.
- Het zien van toepasselijke veiligheidsvoorschriften. Door omgevingsanalyse kan een inschatting worden gemaakt van mogelijke risico’s, bijvoorbeeld op bouwplaatsen. De AR-laag wijst de werknemer op mogelijke issues en op bijbehorende veiligheidsmaatregelen. Daarnaast stelt deze vragen, zodat de werknemer niet voetstoots aanneemt dat de genoemde risico’s limitatief zijn – ze moeten zelf blijven nadenken.
- Het introduceren van ‘serious gaming’ elementen. Door het uitdelen van virtuele beloningen zoals punten, en het introduceren van een competitie-element kan het omgaan met veiligheidsvoorschriften interactiever en leuker worden gemaakt.
- Introductie van feedback-loops. Als veiligheidsmaatregelen niet langer eenrichtingsverkeer zijn, en participatie in het veiligheidsbeleid dus mogelijk wordt, helpt dat bij de motivering tot deelname aan het bijstellen en realiseren van dat beleid. Zo kan een werknemer een subjectief of objectief gevoel van onveiligheid omzetten in een melding waarop door de HSE-deskundige gereageerd kan worden met bijvoorbeeld een beleidsaanpassing.
- We kennen allemaal het geluidssignaal dat bij iets duurdere automodellen klinkt als je je riem niet vastmaakt. Dat is misschien een tikje irritant, maar het werkt wel. Een behulpzame indicatie dat een werknemer een belangrijk PBM vergeet of een voorschrift overtreedt, kan de veiligheid helpen ondersteunen.
Het respecteren van de autonomie van een werknemer is belangrijk voor de acceptatie van nieuwe technologie, zeker wanneer deze zich gecontroleerd zou kunnen voelen. Duidelijkheid over datgene wat wordt vastgelegd en gedeeld met de werkgever is belangrijk. Net als het aggregeren van gesignaleerde overtredingen van regels zodat daaruit lering kan worden getrokken, zonder naar individuen te gaan wijzen. Invloed van de werknemer in de realisatie van HSE-compliance is waarschijnlijk de beste garantie dat die compliance optimaal wordt.
Modegril of panacee?
Zoals zo vaak ligt het antwoord op de vraag uit de titel van dit artikel in het midden. Wondermiddelen bestaan niet. Hoe de acceptatie van augmented reality-brillen in de praktijk zal zijn, weten we nog niet. Toch lijkt het concept zeer veelbelovend en kan een goede ‘drager’ in de vorm van zo’n bril een doorbraak zijn van technieken die zowel de HSE-deskundige als de werknemer kunnen helpen compliance een meer integraal deel van de werkzaamheden te maken.
Geef een reactie
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.